Rodzaje czujników w systemach przeciwpożarowych SSP

System sygnalizacji pożaru, znany potocznie jako SSP lub SAP, skupia zestaw urządzeń, których celem jest wczesne wykrycie potencjalnych zagrożeń, takich jak dym, płomień, wzrost temperatury itp., oraz przekazywanie informacji o pożarze do użytkowników chronionego obiektu. 

Rodzaje czujek pożarowych

1. Czujki optyczne dymu: Wykrywają dym widzialny, często pojawiający się na początku pożaru. Te czujki rejestrują rozproszone promieniowanie od cząstek dymu w komorze czujki. Systemy kompensacji zabrudzeń uwzględniają zabrudzenie komory, co pomaga uniknąć fałszywych alarmów i zmniejsza potrzebę częstego czyszczenia. Czujki te mogą reagować na fałszywe sygnały alarmowe, takie jak dym z kuchni, para wodna, pył lub kurz, ze względu na ich zdolność wykrywania aerozoli widzialnych. Niektóre modele mają również systemy eliminacji fałszywych alarmów.
2. Czujki jonizacyjne: Reagują na dym, ale ich działanie opiera się na zmniejszeniu prądu jonizacji powietrza spowodowanego cząstkami dymu. Wewnętrzny element promieniotwórczy jest odpowiedzialny za jonizację. Należy unikać stosowania ich w miejscach narażonych na zmiany ciśnienia, wilgotności i temperatury, ponieważ te zmiany mogą zakłócać ich działanie. Czujki jonizacyjne lepiej reagują na produkty spalania płomieniowego, ale ze względu na element radioaktywny, wiążą się z przepisami dotyczącymi przechowywania i utylizacji.
3. Czujki ciepła (temperatury): Reagują na przekroczenie pewnej temperatury lub jej gwałtowny wzrost. Są mniej czułe niż czujki optyczne, ponieważ reagują dopiero po wzroście temperatury spowodowanym pożarem. Są odporne na fałszywe alarmy wywołane kurzem, dymem czy parą wodną.
4. Czujki płomienia: Wykrywają promieniowanie podczerwone emitowane przez płomień. Są stosunkowo drogie i nie reagują na pożary bez płomieni. Są używane rzadko, głównie w specjalistycznych zastosowaniach.
5. Czujki liniowe: Składają się z nadajnika i odbiornika, zazwyczaj w jednej obudowie, oraz lustra po drugiej stronie chronionego obszaru. Nadajnik wysyła promieniowanie podczerwone, które jest odbijane od lustra i wraca do odbiornika. Dym zmniejsza klarowność powietrza i zakłóca promieniowanie, co powoduje wyzwolenie sygnału alarmowego. Czujki liniowe mają duży zasięg i mogą chronić duże obszary. Są mniej pracochłonne w instalacji niż wiele pojedynczych czujek optycznych. Jednak wymagają dokładnej kalibracji i konserwacji.
6. Czujki multisensorowe: To kombinacje kilku rodzajów czujników w jednej obudowie, na przykład czujnika optycznego i temperaturowego. Algorytmy analizują sygnały z obu czujników, co pozwala na eliminację fałszywych alarmów i dostosowanie do zmieniających się warunków. Istnieje możliwość wyboru trybu działania, na przykład korzystania z jednego lub obu sensorów jednocześnie.
7. Czujki zasysające: Zasysają powietrze z chronionego obszaru przez rury z otworami. Analizują skład powietrza, a wykrycie cząstek pożarowych wywołuje alarm. Są bardzo czułe i wykrywają pożary na wczesnym etapie, ale są stosowane głównie w specjalnych pomieszczeniach, takich jak chłodnie czy serwerownie.

Podział czujek pożarowych

W systemie sygnalizacji pożaru istnieje kilka sposobów podziału czujek. Jednym z przejrzystych i zrozumiałych podziałów jest podział ze względu na rodzaj detekcji:

1. Czujki dymu:

   • Optyczne (rozpraszające i pochłaniające)
   • Jonizacyjne

2. Czujki płomienia:

   • Z detekcją ultrafioletu
   • Z detekcją podczerwieni

3. Czujki ciepła:

   • Reagujące na przekroczenie określonej temperatury
   • Reagujące na szybki wzrost temperatury

4. Czujki wykrywające gazy, takie jak CO, NO2, CO2 itp.

5. Czujki wielodetektorowe, które łączą cechy różnych rodzajów czujek.

6. Czujki specjalnego przeznaczenia.

Czynniki wpływające na wybór czujek przeciwpożarowych

1. Temperatura jest istotnym parametrem przy wyborze czujek pożarowych. Zgodnie z normą PN-EN 54-7, czułość czujek dymu jest badana w zakresie temperatur od -10 do 55°C. W Polsce producenci często ustalają zakres od -25 do 55°C ze względu na zmienność klimatu. Zmiany temperatury w pomieszczeniu mogą wpłynąć na czułość czujek różniczkowych ciepła, co może prowadzić do fałszywych alarmów. W takich przypadkach zaleca się zastosowanie czujek nadmiarowych ciepła.
2. Wilgotność (do 95% przy 40°C) ma wpływ na natężenie prądu jonizacji w czujkach jonizacyjnych dymu, ale jest kontrolowana poprzez dwukomorowy układ detekcji. Obecnie większym problemem jest obecność wilgoci na elementach czujek lub elektronice, co można ograniczyć poprzez m.in. lakierowanie płyt elektronicznych lub stosowanie podgrzewaczy.
3. Ciśnienie wpływa na prąd jonizacji w czujkach jonizacyjnych, ale obecnie to zjawisko jest kontrolowane, podobnie jak w przypadku wilgotności, dzięki zastosowaniu dwukomorowego układu.
4. Ruch powietrza o prędkości powyżej 5 m/s wymaga zwiększenia liczby czujek w pomieszczeniu, zgodnie z normami technicznymi. Prędkość ma także wpływ na rozrzedzenie dymu i zmianę rozmiaru jego cząstek, co wpływa na czas reakcji czujek przeciwpożarowych.

Wybór czujek powinien uwzględniać sposób spalania materiału w pomieszczeniu (np. kable palą się bezpłomieniowo, ciecze palą się płomieniowo) oraz możliwość podpalenia lub zaprószenia ognia.

1. Wstrząsy (wibracje) mogą wpłynąć na żywotność elementów detekcji, dlatego należy stosować środki zapobiegawcze, aby zminimalizować ich wpływ, zwłaszcza podczas transportu.
2. Promieniowanie optyczne dotyczy czujek płomienia. Przy ich instalacji należy unikać wpływu promieniowania optycznego z innych źródeł, które mogą symulować procesy pożarowe. Stosowanie odpowiednich osłon lub parametrów detekcji jest konieczne, zwłaszcza podczas prac remontowych.
3. Dym, aerozole i kurz traktowane są przez czujki dymu jak dym. Przy obecności tych czynników w pomieszczeniu zaleca się stosowanie czujek ciepła lub wielodetektorowych.

Rozmieszczenie czujek pożarowych

Rozmieszczenie czujek pożarowych musi uwzględniać wysokość instalacji, wpływ instalacji wentylacji, odległość od różnych elementów wyposażenia stałego pomieszczeń oraz umiejscowienie na ścianie pomieszczenia. Nieprawidłowe rozmieszczenie może wpłynąć na czas reakcji systemu zabezpieczeń przeciwpożarowych.

Ostatecznie, właściwy dobór czujek jest kluczowy w projektowaniu systemu sygnalizacji pożaru. Projektant musi uwzględnić różne czynniki, takie jak rodzaj materiałów palnych, procesy technologiczne w obiekcie, wielkość pomieszczeń, dostępność montażu oraz ewentualne strefy zagrożenia wybuchem. Ostateczną decyzję dotyczącą wyboru czujek podejmuje projektant systemu pożarowego we współpracy z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych.

SSP - wymagania prawne i techniczne

System Sygnalizacji Pożaru (SSP), zwany również systemem alarmu pożarowego (SAP) lub potocznie systemem przeciwpożarowym, stanowi instalację, która, w przeciwieństwie do innych systemów niskoprądowych, podlega określonym wymaganiom technicznym i prawem. Kluczowymi aspektami tych wymagań są akty prawne, przepisy, normy oraz dokumentacja techniczna producentów (DTR, instrukcje).

Urządzenia wykorzystywane w systemie muszą być posiadaczami odpowiednich certyfikatów i aprobat, które pozwalają na ich zastosowanie w celach bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Z tego względu ważne jest, aby osoby projektujące i instalujące ten system miały właściwe kwalifikacje, które najlepiej są potwierdzone stosownymi certyfikatami oraz autoryzacjami. Konieczne jest pełne uwzględnienie wymogów technicznych, proceduralnych oraz prawnych związanych z projektowaniem, montażem i eksploatacją systemów sygnalizacji pożaru. Działa to na korzyść utrzymania wysokich standardów bezpieczeństwa w obiekcie oraz minimalizuje ryzyko problemów związanych z wypłatą odszkodowań i odpowiedzialnością zarządcy i właściciela budynku w przypadku tragedii.

Podstawy prawne i wytyczne projektowania, montażu i eksploatacji systemu sygnalizacji pożaru obejmują następujące akty prawne i rozporządzenia:

• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane
• Norma PKN-CEN TS 54-14 obowiązująca od 2018 roku: Systemy sygnalizacji pożarowej – wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji

Systemy sygnalizacji pożaru są obowiązkowe w różnych rodzajach obiektów, zarówno prywatnych, jak i publicznych. W zależności od rodzaju obiektu, systemy te muszą spełniać określone kryteria i standardy. W niektórych przypadkach instalacja SSP jest wymagana przez prawo, a w innych jest stosowana dobrowolnie w celu poprawy bezpieczeństwa. Niektórzy właściciele obiektów decydują się na zastosowanie systemu z myślą o korzyściach ubezpieczeniowych oraz zniżkach oferowanych przez ubezpieczycieli jako nagrodę za zminimalizowanie ryzyka pożarowego.

Warto zaznaczyć, że systemy sygnalizacji pożaru są coraz częściej instalowane w różnych typach obiektów, takich jak budynki biurowe, produkcyjne, magazynowe i usługowe, w celu zwiększenia poziomu bezpieczeństwa osób i mienia